Ανεξέλεγκτη η νέα φούσκα των τοξικών

ΜΙΑ νέα φούσκα μεγαλύτερη και πιο επικίνδυνη από την προηγούμενη φοβούνται οι κυβερνήσεις της Ευρώπης ότι θα σκάσει τα επόμενα χρόνια αν δεν περιοριστεί και ελεγχθεί το... παγκόσμιο καζίνο των 600 και πλέον τρισ. δολαρίων που έχουν (ξανα)στήσει οι επενδυτικές τράπεζες σε παράγωγα και σύνθετα προϊόντα.

Τέσσερα χρόνια μετά το ξέσπασμα της διεθνούς χρηματοπιστωτικής κρίσης, που μετεξελίχθηκε σε κρίση χρέους κρατών και ιδιωτών, οι επενδυτικοί οίκοι που κυρίως την προκάλεσαν εμφανίζονται σήμερα ισχυρότεροι. Οχι μόνο ενισχύθηκαν από κρατικό χρήμα για να διασωθούν αλλά έχουν αυξήσει την ισχύ της «μόχλευσής» τους σε τρομακτικά επίπεδα. Παίζουν δηλαδή στοιχήματα, η αξία των οποίων ξεπερνά κατά πολύ τα κεφάλαιά τους.

Είναι χαρακτηριστικό πως η συνολική ονομαστική αξία όλων των ειδών των παραγώγων που είναι από διαπραγμάτευση σε «σκοτεινές πλατφόρμες» (δηλαδή αυτές που δεν ελέγχονται από τις επίσημες αρχές) ξεπερνά σήμερα, σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία της BIS, το ποσό των 601 τρισεκατομμυρίων δολαρίων.

Το Δεκέμβριο του 2008 η αξία των παραγώγων έφτανε τα 598 τρισ. δολάρια, ενώ τον Ιούνιο του 2010 είχε υποχωρήσει στα 582 τρισ. δολάρια. Ο τζίρος που πραγματοποιείται κάθε χρόνο ξεπερνά τα 25 τρισ. δολάρια.

Το χειρότερο είναι πως τα περισσότερα από αυτά τα προϊόντα δημιουργούνται, τιμολογούνται και αλλάζουν χέρια ή «διασπείρονται» σε επενδυτές χωρίς καμία διαφάνεια και έλεγχο μέσα από «σκοτεινές πλατφόρμες» επενδυτικών τραπεζών. Πρόκειται ουσιαστικά για την «απαίτηση» που έχει δημιουργήσει το διεθνές τραπεζικό σύστημα έναντι της παγκόσμιας οικονομίας, η οποία συγκριτικά παράγει κάθε χρόνο 60 τρισ. δολάρια (παγκόσμιο ΑΕΠ) και έχει φτάσει να «χρωστά» άλλα 60 τρισ. δολάρια (παγκόσμιο χρέος).

Οι 25 «πρωταθλητές»

Οι 25 μεγαλύτερες επενδυτικές τράπεζες και μεγαλύτεροι εκδότες παράγωγων προϊόντων των ΗΠΑ έχουν ενισχύσει θεαματικά τη δραστηριότητά τους παρά το γεγονός πως τα παράγωγα και τα «τοξικά» προϊόντα ήταν η βασική αξία της κρίσης. Τον Σεπτέμβριο του 2008 το σύνολο των θέσεων σε παράγωγα για τις 25 μεγαλύτερες αμερικανικές τράπεζες ήταν 171 τρισ. δολάρια. Το Δεκέμβριο του 2010 οι θέσεις είχαν αυξηθεί κατά 60 τρισ. δολάρια -σχεδόν ένα παγκόσμιο ΑΕΠ- και διαμορφώνονταν στα 231 τρισ. δολάρια. Αντίστοιχα είχε ενισχυθεί και η αξία μόχλευσης των κεφαλαίων τους, καθώς το συνολικό τους ενεργητικό παραμένει στα 7,8 τρισ. δολάρια.

Σύμφωνα με τα ίδια στοιχεία της BIS για την παγκόσμια αγορά παραγώγων, από το σύνολο των 601 τρισ. δολαρίων:

* Τα 465 τρισ. δολάρια αφορούν παράγωγα που σχετίζονται με τις μεταβολές των επιτοκίων (interest rates swaps).

* Αλλα 57 τρισ. δολάρια είναι τα συμβόλαια σε ξένο συνάλλαγμα (foreign exchange contracts),

* Ενώ σε περίπου 29,9 τρισ. δολάρια υπολογίζεται ότι φτάνουν τα ασφάλιστρα έναντι ρίσκου αθέτησης χρέους (CDS), δηλαδή τα στοιχήματα για τη χρεοκοπία επιχειρήσεων ή χωρών. Τα στοιχήματα στα CDS έχουν μειωθεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια λόγω της κρίσης χρέους. Το 2008 έφταναν τα 42 τρισ. δολάρια.

* Περίπου 2,9 τρισ. δολάρια είναι τα συμβόλαια σε εμπορεύματα και πολύτιμα μέταλλα, ενώ σε περίπου 39,5 τρισ. δολάρια εκτιμάται η αξία των υπόλοιπων ειδών παραγώγων.

Το τερατούργημα της παγκόσμιας αγοράς παραγώγων και η αδυναμία ελέγχου των επενδυτικών τραπεζών προβληματίζει έντονα την πολιτική ηγεσία της Ε.Ε., μολονότι μέχρι σήμερα δεν έχουν γίνει ουσιαστικά βήματα για να περιοριστεί ο κίνδυνος.

Μόλις πριν από λίγες εβδομάδες η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ξεκίνησε έρευνα για το αν υπάρχει συμπαιγνία μεταξύ των μεγαλύτερων επενδυτικών οίκων όσον αφορά τη δημοσιοποίηση πληροφοριών για τα περίφημα CDS. Στο στόχαστρο των αρχών ανταγωνισμού βρίσκονται οι Goldman Sachs, Deutsche Bank, Citigroup, Barclays, Bank of America, Merrill Lynch, Credit Suisse, JP Morgan Chase, Morgan Stanley UBS κ.ά.

Στις αρχές της χρονιάς ο επίτροπος για την Εσωτερική Αγορά Μισέλ Μπαρνιέ είχε εξαγγείλει από την Ελλάδα τη λήψη μέτρων με στόχο την αυστηρότερη εποπτεία του χρηματοπιστωτικού συστήματος και είχε μάλιστα προσδιορίσει χρονικά την ανακοίνωσή τους μέσα στον Ιούλιο. «Πρέπει να δημιουργηθούν κανόνες για τις συναλλαγές παράγωγων προϊόντων. Να ξέρουμε τι γίνεται και να επιβάλλουμε κυρώσεις στους παραβάτες της νομοθεσίας σε μια αγορά που διακινεί 600 τρισ. δολάρια σε ετήσια βάση παγκοσμίως» είχε δηλώσει. Σήμερα, αρχές Ιουνίου, στην Ευρωπαϊκή Ενωση δεν φαίνεται να έχουν γίνει και πολλά πράγματα.