Δεν θα δεις ανάπτυξη ποτέ (πρωθυπουργέ, πρωθυπουργέ) [σε ταληράκια]

Πηγή: Techie Chan

Υπάρχει πάντα αυτός ο σπαστικός τύπος σε διάφορες ταινίες που παρακολουθεί ατάραχος τον ήρωα να βασανίζεται και η μόνη συμβουλή που δίνει είναι: “δεν θα τα καταφέρεις”. Κάπως έτσι νιώθω από τον Μάη και μετά, με τα μνημόνια με τις κάρες του αγίου σουλπικίου και άλλες παπάρες που μας ταίζουν για κουτόχορτο. Κι αν δεν ήμουν μέσα στα σκατά κι εγώ, θα περίμενα χαμογελώντας σαρδόνια να σπάσει ο άλλος τα μούτρα του. Και τώρα δεν μπορώ να κάνω τίποτα παραπάνω δηλαδή, απλά αντί να χαμογελάω, είμαι οργισμένος.

Συχνά λοιπόν ρίχνω διάφορους αφορισμούς για το πως το μαγαζί είναι καταδικασμένο, κοροιδεύοντας μάλιστα ότι τα βλέπω όλα αυτά στην κρυστάλλινη σφαίρα μου. Ήρθε η ώρα λοιπόν να εξηγήσω συγκεντρωτικά από που αντλώ την τσαρλατάνικη πεποίθησή μου. Το παρακάτω κείμενο είναι μια προσπάθεια να εξηγήσει για ποιο λόγο ο καπιταλισμός όπως τον ξέραμε τα τελευταία 40 χρόνια, δεν πρόκειται να μας βγάλει από τα σκατά που ο ίδιος μας έβαλε.

Η ποσοτική θεωρία του χρήματος.

το χρήμα ως εμπόρευμα δεν είναι μαρξιανή έννοια είναι νεοκλασσική. Είναι βασικό κομμάτι της θεωρίας του φρίντμαν (του μονεταρισμού) που βασίζεται στην εξής απλή εξίσωση.

Μ x V = P x Q

όπου Μ είναι η ποσότητα του χρήματος που κυκλοφορεί
V είναι η ταχύτητα κυκλοφορίας του (πόσες φορές το ίδιο δολάριο αλλάζει χέρια)
P είναι το επίπεδο τιμών και Q η ποσότητα των αγαθών που κυκλοφορούν

Αυτό με λίγα λόγια σημαίνει πως όσο αναβαίνει α) η ποσότητα του χρήματος, και β) η ταχύτητα κυκλοφορίας του, τόσο ανεβαίνουν οι τιμές P (διότι η ποσότητα των αγαθών Q δεν αυξάνεται τόσο γρήγορα).

Άρα σύμφωνα με τον φρίντμαν, ο πληθωρισμός (το επίπεδο τιμών P) είναι αποτέλεσμα της ποσότητας του χρημάτος που κυκλοφορεί (και της ταχύτητας). Γιαυτό και ονομάζεται ποσοτική θεωρία του χρήματος, διότι θεωρεί πως ο πληθωρισμός (η άνοδος του επίπεδου τιμών) είναι ένα καθαρά νομισματικό φαινόμενο.

Πόρισμα αυτής της θεωρίας, είναι πως οι κεντρικές τράπεζες, ελέγχοντας την ποσότητα του χρήματος Μ μπορούν μέσω αυτής να ελέγξουν τις τιμές P. Για ποιό λόγο είναι σημαντικό αυτό?

Ο ιστορικός καπιταλισμός είναι γνωστό πως περνάει διάφορες κρίσεις που πρώτος ο Μαρξ μας τις περιέγραψε ως ενδημικές (και κανείς δεν τον αμφισβήτησε γιαυτό). Εάν πάρουμε τις ΗΠΑ για παράδειγμα στον 19ο αιώνα, ο καπιταλισμός χτύπαγε μια κρίση σχεδόν κάθε 20 χρόνια με εντυπωσιακή ακρίβεια. Ο φρίντμαν λοιπόν πούλησε την ιδέα πως με την εξίσωσή του, ο καπιταλισμός μπορεί να απαλλαχθεί από τις κρίσεις. Μάλιστα πήγε τόσο μακριά το μάρκετινγκ του μονεταρισμού υποστηρίζοντας πως η κρίση του 1929-39 θα μπορούσε να είχε αποφευχθεί εάν ακολουθούσαμε τη συνταγούλα του.

Κι αυτή η δήλωση είναι σημαντική στα μυαλά των υποστηρικτών του νεοφιλελεύθερου καπιταλισμού. Διότι το 1929 ο καπιταλισμός όπως τον ξέραμε πέθανε πέρα από πάσα αμφιβολία. Δεν είναι τυχαίο πως η δεξιά πάντα κατηγορούσε τον ρούσβελτ ως προδότη της τάξης του και κομουνιστή. Όπως δεν είναι τυχαίο πως ο Ρούσβελτ ήταν ο τελευταίος πρόεδρος στις ΗΠΑ που εκλέχθηκε 4 συνεχόμενες φορές. Παρόλαυτά ο παλιός καπιταλισμός πέθανε υπέρ της μικτής οικονομίας, της παραδοχής δηλαδή πως ο καπιταλισμός είναι ένα ατελές σύστημα που οδηγεί σε κρίσεις και πρέπει το κράτος να τον έχει από κοντά και να παρεμβαίνει συνεχώς.

Γιαυτό είναι και σημαντική η συνταγούλα που πλάσαρε ο φρίντμαν. Διότι ξαναέδωσε ελπίδες στη δεξιά πως ο καπιταλισμός μπορεί να είναι ένα τέλειο σύστημα που αυτορυθμίζεται φτάνει μόνο η κεντρική τράπεζα να κάνει μερικούς μικρο-ελιγμούς.

Ο ουράνιος καπιταλισμός.

Σύμφωνα λοιπόν με τη μονεταριστική φαντασίωση, η κεντρική τράπεζα, λύνει μέσω της ποσότητας του χρήματος που προσφέρει στην οικονομία όλα τα ζητήματα της κυκλικής φύσης του καπιταλισμού. Όταν η οικονομία το έχει ανάγκη, η κεντρική τράπεζα αυξάνει την ποσότητα του χρήματος Μ προκειμένου η ελαφρά αύξηση των τιμών να οδηγήσει σε ανάπτυξη μέσω του γνωστού παλιού ενάρετου κύκλου. Η επενδυτική τράπεζα με τα παραπάνω φρέσκα χρήματα, επενδύει σε μετοχές, οι μετοχές ανεβαίνουν, ο χαρούμενος εργαζόμενος βλέπει πως οι μετοχές του ανέβηκαν, άρα είναι πιο πλούσιος άρα ξοδεύει περισσότερο αγοράζοντας περισσότερα αγαθά, άρα περισσότερα κέρδη για την επιχείρηση, ακόμα υψηλότερες τιμές στις μετοχές κλπ κλπ.

Αντίθετα όταν όλοι παραείναι χαρούμενοι, η κεντρική τράπεζα μειώνει την ποσότητα του χρήματος Μ, δημιουργώντας μια πτώση των τιμών που τους κάνει όλους να φοβούνται λιγάκι και να μην ξοδεύουν τόσο, κρατώντας την οικονομία σ’ένα θεωρητικά λειτουργικό επίπεδο.

Πώς φτάσαμε στην κρίση (φριντμανικά μιλώντας).

Γιατί δεν δούλεψε η ουράνια μηχανή του φρίντμαν? Είναι σαν να ρωτάτε γιατί δεν δουλεύει το αεικίνητο. Το μόνο σφάλμα είναι πως είστε αρκετά αφελείς ώστε να πιστέψετε πως υπάρχει αεικίνητο. Ας το πάρουμε με τη σειρά.

Καθώς λοιπόν από το 1970 και μετά ο καπιταλισμός δεν έχει μεγάλες δυνατότητες ανάπτυξης, αλλά ταυτόχρονα δεν μπορεί να ζήσει χωρίς ανάπτυξη, το κενό ήρθαν να καλύψουν οι κεντρικές τράπεζες αυξάνοντας την ποσότητα του χρήματος.

Επί 20 χρόνια οι κεντρικές τράπεζες αυξάνουν την ποσότητα του χρήματος M και η αισιοδοξία της ανάπτυξης αυξάνει και την ταχύτητα του χρήματος V (οι άνθρωποι ξοδεύουν, το χρήμα κυκλοφορεί). Αυτό, σύμφωνα με τη θεωρία του Φρίντμαν αυξάνει τις τιμές των αγαθών P και φυσικά αυξάνει και την ποσότητα των αγαθών Q (άρα επιτέλους ανάπτυξη) με πολύ μικρότερους ρυθμούς (διότι δεν άλλαξε κάτι στην αδυναμία του καπιταλισμού να αναπτυχθεί σημαντικά μετά το 1970). Για να κρύψουν οι κεντρικές τράπεζες αυτή την αύξηση των τιμών και να την παρουσιάσουν ως ανάπτυξη, το έκαναν τόσο στατιστικά (εδώ και τα αντίστοιχα γραφηματάκια εδώ κι εδώ), όσο και πρακτικά οδηγώντας το νέο φρεσκοτυπωμένο χρήμα σε διάφορες συγκεκριμένες κατηγορίες ακριβών αγαθών.

Έτσι η τράπεζα σου έδινε 3000 ευρώ δάνειο για να αγοράσεις καραμέλες, αλλά με την ίδια ευκολία σου έδινε 300.000 για να αγοράσεις σπίτι. Με αυτόν τον τρόπο οι τιμές των σπιτιών αυξάνονταν τη στιγμή που οι τιμές της καραμέλας και των άλλων τροφίμων που μετράει ο δείκτης πληθωρισμού αυξάνονταν με πολύ μικρότερους ρυθμούς. Αυτή η διαφορά στην ταχύτητα αύξησης των τιμών δημιούργησε την ψευδαίσθηση πως η “αξία” των σπιτιών αυξάνεται. Το ίδιο συνέβη με ένα σωρό άλλες κατηγορίες αγαθών όπως οι μετοχές κλπ κλπ, το ίδιο συνέβη και με τους μισθούς από την ανάποδη. Οι μονεταριστές τους κρατάνε χαμηλά με τεχνητά μέσα (δηλαδή με διοικητικές αποφάσεις ή με μεταφορά των εργοστασίων στην κίνα) προκειμένου να μην αυξηθεί ο “πληθωρισμός”, προκειμένου δηλαδή να μην διαταραχθεί η διαφορετική ταχύτητα με την οποία αυξάνονται οι τιμές διαφορετικών αγαθών και χαλάσει την εικόνα πως τα σπίτια ή οι μετοχές κερδίζουν σε “αξία”.

Στην ελλάδα πχ, με τα 700 ευρώ σου μπορούσες να φας μεν, ήταν αδύνατο να αποκτήσεις σπίτι δε. Παρολαυτά η τράπεζα συνέχισε τον παραλογισμό να σου δίνει δάνειο 300.000 για να “αγοράσεις” σπίτι.

Μπούμ Μπούμ Μπούμ

Με το που σκάει η φούσκα λοιπόν το M μειώνεται δραματικά διότι:

α) οι χρεοκοπίες καταστρέφουν χρήμα Μ*

β) οι τράπεζες δεν αυξάνουν τον ρυθμό πιστώσεων για να δημιουργήσουν τη φαντασίωση της ανάπτυξης

γ) ο κόσμος ψωνίζει λιγότερο άρα πέφτει και η ταχύτητα του χρήματος. Άρα η αριστερή πλευρά της εξίσωσης μειώνεται δραματικά και έχουμε αποπληθωρισμό , το P πέφτει (πέφτει και το Q καθώς τα εργοστάσια παράγουν λιγότερα αγαθά, αλλά με πιο μικρούς ρυθμούς).

* πως συμβαίνει αυτό το μαγικό? Μα όταν σου έδωσε το δάνειο των 300.000 ευρώ η τράπεζα δημιούργησε χρήμα σχεδόν από το πουθενά αυξάνοντας την ποσότητα χρήματος όπως εξηγήσαμε πριν. Τώρα που εσύ χρεοκοπείς και η τράπεζα πουλάει το σπίτι βγάζοντας 100.000 ευρώ από τη διαδικασία εξαφανίστηκαν 200.000 ευρώ, άρα το χρήμα που κυκλοφορεί (σε σχέση με πέρσι) μειώθηκε.

Στο σύμπαν του φρίντμαν λοιπόν συμβαίνει το εξής: Στις εποχές όπου το M V πέφτει θα πρέπει η κεντρική τράπεζα να αυξάνει το M για να διατηρεί τις τιμές σταθερές. Με λίγα λόγια η κεντρική τράπεζα θα πρέπει να κατεβάζει τα επιτόκια προκειμένου ο κόσμος να δανείζεται περισσότερο χρήμα (αφού το χρήμα θα είναι φθηνότερο δηλαδή θα έχει μικρότερο τόκο) προκειμένου να εξισσοροπηθούν οι συνέπειες της πτώσης του Μ που συμβαίνει λόγω κρίσης. Αλλά αυτό όπως είπαμε το κάνουν 20 χρόνια τώρα και ήταν ακριβώς αυτή η διαδικασία που οδήγησε στην κρίση.

Υπάρχει μάλιστα και μια καμπύλη το λεγόμενο taylor rule που χρησιμοποιοούν οι κεντρικές τράπεζες προκειμένου να δουν που θα πρέπει να βρίσκονται τα επιτόκια και αυτή τη στιγμή μας έδειξε η κα. Κρούγκμαν βρίσκεται στο -6 με -7% (το γράφημα είναι από τη GSachs) .

Επειδή όμως δεν μπορείς να έχεις αρνητικά επιτόκια (καθώς εάν σου κόστιζε 6% να κρατάς τα χρήματα στην τράπεζα θα τα έβαζες στο σεντούκι) τα επιτόκια μένουν στο 0% και η οικονομία σφαδάζει.

Παγίδα ρευστότητας.

Την παραπάνω κατάσταση οι κευνσιανοί είχαν προβλέψει πως θα συμβεί στο φριντμανικό σύμπαν και την είχαν ονομάσει “παγίδα ρευστότητας” (Liquidity Trap). Κι εντελώς τυχαία περιγράφει τη σημερινή κατάσταση. Παρά δηλαδή το γεγονός πως τα επιτόκια είναι πρακτικά στο μηδέν, δεν υπάρχουν αρκετοί άνθρωποι πρόθυμοι να δανειστούν επιπλέον προκειμένου να αυξηθεί το Μ και να λειτουργήσει η εξίσωση του φρίντμαν.

Η απάντηση του φρίντμαν σε αυτό, είναι πως εάν οι εμπορικές τράπεζες δεν μπορούν να δώσουν παραπάνω δάνεια, τότε η κεντρική τράπεζα πρέπει να παρακάμψει τις εμπορικές μοιράζοντας χρήματα από το ελικόπτερο. Αυτό είναι το λεγόμενο QE δηλαδή το “τύπωμα χρήματος” προκειμένου να αυξηθεί το Μ και ταυτόχρονα να δημιουργήσει στον κόσμο μια προσδοκία πληθωρισμού που θα αυξήσει και το V δηλαδή την ταχύτητα καθώς θα σκεφτείς πως είναι καλύτερα να αγοράσω τη μπέμπα σήμερα παρά του χρόνου που θα είναι πιο ακριβή.

Το θέμα είναι πως το QE συμβαίνει σε κεντρικό επίπεδο, μοιράζοντας το χρήμα μεταξύ των τραπεζών και μεταξύ των ομολογιούχων και δεν φτάνουν ποτέ να μοιράσουν χρήμα στον κόσμο προκειμένου να αυξήσουν την κατανάλωση (και τον πληθωρισμό). Έτσι το QE βάζει χρήματα στις τσέπες των ανθρώπων που δεν τα χρειάζονται.

Άρα μήπως το πρόβλημα είναι πως δεν δίνουμε τα χρήματα στον πολύ κόσμο κι αν το κάναμε θα λυνόταν το θέμα? Αυτή τη γραμμή ακολουθούν οι νεο-κευνσιανοί σαν τον Κρούγκμαν και λένε πως α) τα χρήματα που δημιουργούμε με την QE είναι πολύ λιγότερα από αυτά που καταστρέφονται με την κρίση (βλ καμπύλη taylor πιο πάνω) β) τα χρήματα μπαίνουν σε λάθος τσέπες.

Προσωπικά θεωρώ και αυτή τη λογική λάθος, διότι το κευνσιανό παράδειγμα αφορά οικονομίες που είναι πρακτικά κλειστά συστήματα και εξηγούμαι. Η ιδέα είναι πως εάν σου δώσω εσένα που είσαι μικροαστός 1000 ευρώ, εσύ θα πάς και θα αγοράσεις αγαθά με αυτά, με αποτέλεσμα να αυξηθούν οι μισθοί και τα κέρδη των επιχειρήσεων και να ξεκινήσει ο γνωστός ενάρετος κύκλος του καπιταλισμού. Έλα μου όμως που με τα 1000 ευρώ σου, εσύ θα αγοράσεις iPhone, ρούχα, και σολομό. Όπου και τα 3 παράγονται εκτός της χώρας σου, άρα ο ενάρετος κύκλος ποτέ δεν θα ξεκινήσει. Εάν όλοι οι αμερικάνοι αγοράσουν ένα iPhone το κέρδος θα πάει στον Steve Jobs ο οποίος δεν θα μπορεί να τα ξοδέψει (πόσα συκώτια, καρδιές κι άλλα εσωτερικά όργανα μπορεί να αλλάζει το χρόνο?) κι ένα μέρος του θα πάει σε καλύτερους μισθούς στους εργάτες της Κίνας, που όμως ακόμα ψωνίζουν φθηνά κινέζικα προϊόντα (εάν δεν ψωνίζουν παραπάνω φαί). Ο Κρούγκμαν λέει πως η κίνα πρέπει να μην έχει εμπορικό πλεόνασμα, αλλά πως μπορεί να γίνει αυτό, όταν οι ΗΠΑ δεν μπορούν να εξάγουν κάτι χρήσιμο στην Κίνα σε τιμές που να αντέχουν οι κινέζοι?

Άρα εάν το κόλπο κέυνς δούλεψε το 1930, δεν μπορεί να δουλέψει στο παγκοσμιοποιημένο επίπεδο του 2010.

Lets go back to my room.
Παραδοξως αυτή η κατάσταση μπορεί να οδηγήσει σε έναν καταστροφικό για τους απλούς ανθρώπους πληθωρισμό, καθώς η υπερβάλουσα ρευστότητα που είναι στα χέρια λίγων, κατευθύνεται στα ίδια καζινοκαπιταλιστικά εργαλεία (μετοχές, ομόλογα, εμπορεύματα). και τα μεν 2 πρωτα είναι ψιλοάσχετα το τρίτο όμως συνδέεται με τις τιμες. έτσι μπορεί να δούμε να αυξάνονται οι τιμές στα αγαθά, χωρίς να έχει αυξηθεί η ζήτηση ή το διαθέσιμο εισόδημα των πολιτών. (άρα ακόμα μικρότερη αγοραστική δύναμη, ακόμα λιγότερα αγαθα, άρα στασιμοπληθωρισμός).

Κι αυτό μας φτάνει σ’ έναν τέλειο ειρωνικό κύκλο. Οι νεοκλασικοί ξεπέρασαν τους κευνσιανους διότι οι δεύτεροι δεν μπορούσαν να λύσουν το ζήτημα του στασιμοπληθωρισμού του 1970, και θα καταρρεύσουν μέσα σε μια στασιμοπληθωριστική κρίση 40 χρόνια αργότερα. λολ λολ (δεν έχει συμβεί ακόμα βέβαια μένει να αποδειχθεί κι έχω τις επιφυλάξεις μου)

Επιμήθειο.

Να βάλω μερικούς αστερίσκους εδώ.

1. Δεν ισχυρίζομαι πως δεν υπάρχει λύση στο μπάχαλο που ζούμε. Υπάρχουν πολλές λύσεις, καμία όμως δεν μπορεί να εφαρμοστεί με το υπάρχον σύστημα. Άρα σε αυτό το σημείο η σημερινή κρίση μοιάζει πολύ με την κρίση του 1929-39 στο σημείο εκείνο που μας λέει πως το οικονομικό παράδειγμα πρέπει να αλλάξει για να υπερβείς την κρίση.

2. Με λίγα λόγια ο καπιταλισμός έτσι όπως τον φαντασιώθηκαν οι νεοφιλελεύθεροι είναι νεκρός* (σόρυ guys και occasional girls). Θα μου πεις αυτό το γνωρίζουμε από το 1930, αλλά τι να κάνουμε που οι παππούδες μας δεν ζούνε κι έτσι μας ξανα-έπεισαν για το ίδιο σπασμένο παιχνίδι.

3. *εντάξει υπάρχουν δύο δυνατότητες να μην είναι νεκρός. Η μία είναι να ανακαλυφθεί ένας εξωγήινος πολιτισμός και να αρχίσουμε το διαγαλαξιακό εμπόριο. Η δεύτερη είναι να ανακαλύψουμε στα επομενα 3-4 χρόνια την πυρηνική σύντηξη και να οδηγήσουμε την οικονομία σ’ έναν νέο ανοδικό κύκλο. Εγώ πάντως θα πόνταρα στο πρώτο, εάν ήθελα να είμαι συνεπής νεοφιλελεύθερος.

4. Υπάρχει η θεωρία του τριαντακονταετούς πολέμου που υποστηρίζει ο θείος Wally (Wallerstain) και άλλοι οπαδοί του κοσμοσυστήματος. Είναι πολύ καλή θεωρία, έχει διάφορα κενά παρόλαυτά (όπως κάθε θεωρία που προσπαθεί να βγάλει συμπεράσματα από τόσο μεγάλες ιστορικές περιόδους). Δεν μπορώ να ξέρω εάν θα επαναληφθεί, αυτό που γνωρίζω είναι πως ακόμα κι αν επαναληφθεί, αυτή τη στιγμή δεν μπορούμε να το δούμε αυτό, άρα είναι μακριά μας. Δεν θέλω να επεκταθώ άλλο εδώ, γιατί είναι γνωστό με πόσο κουραστικό τρόπο πηδάω θέματα. Ίσως κάποια άλλη στιγμή.

5. Η κρίση θα βαθαίνει όσο περνάει ο καιρός ακριβώς διότι δεν υπάρχει λύση και όσο θα βαθαίνει θα μεγαλώνουν και οι φωνές που θα ζητάνε κατάργηση του σημερινού συστήματος. Ο νεοφιλελευθερισμός βασίστηκε σ’ έναν consensus πολύχρωμο και ασταθές. Όταν ήρθε η κρίση, έκλεισαν όλοι τη μύτη τους και περίμεναν να περάσει. Σιγά σιγά διάφοροι δεν αντέχουν να κάθονται με κλειστή μύτη. Κι αυτοί οι διάφοροι δεν είναι ομοιόμορφα κατανεμημένοι γεωγραφικά, ούτε έχουν τις ίδιες αντοχές. Οι λόγοι μπορεί να είναι αντικειμενικοί, στο μεγαλύτερο κομμάτι της δύσης όμως θα είναι περισσότερο φαντασιακοί.

Μπορεί στην ελλάδα να σκάσουν επειδή δεν τους αφήνουν να καπνίζουν στα μαγαζιά και στη γαλλία επειδή τους αυξάνουν τα εργάσιμα χρόνια. Πάντως πιθανότατα θα σκάσουν πολύ πριν ένα σημαντικό κομμάτι της κοινωνίας αντιμετωπίσει προβλήματα επιβίωσης.

6. Αυτό δεν σημαίνει πως δεν θα αντιμετωπίσουν προβλήματα επιβίωσης οι παρίες του συστήματος, γιαυτό και όσο πιο άνισοκατανεμημένος είναι ο πλούτος μιας χώρας, τόσο πιο τραγικές θα είναι οι συνέπειες της κρίσης, καθώς το όριο πόνου των ήσυχων μικροαστών θα είναι πολύ ψηλότερο από αυτό των εξαθλιωμένων. Στην αλαμπάμα των ΗΠΑ, πεθαίνουν 16 μαύρα βρέφη ανά χίλια ζωντανά, αλλά αυτό το τραγικό ποσοστό δεν επηρεάζει μια λευκή μεσοαστή μητέρα που ζει στο σικάγο. Μέχρι να αρχίσει να την πειράζει, θα πεθάνουν πολλά μαυράκια εάν με εννοείτε.

7. Πιθανότατα θα υπάρξουν διαφόρων ειδών καταρρεύσεις επιμέρους κομματιών του συστήματος που ζούμε. Για παράδειγμα είναι σχεδόν σίγουρο πως θα υπάρξει κάποιου είδους κατάρρευση της “αγοράς” έτσι όπως μας την διαφημίζουν. Καθώς οι αγορές έχουν αποκοπεί εδώ και χρόνια από την πραγματικότητα και κινούνται σ’ ένα παράλληλο σύμπαν, η κρίση θα οδηγήσει κάποιους από τους παίκτες να αμφισβητήσουν αυτές τις αγορές ως μέθοδο υπολογισμού της αξίας των αγαθών. Πχ στην Πορτογαλία έστειλαν στο διάολο έναν οίκο αξιολόγησης μόλις αυτός την υποβάθμισε με τρόπο που δεν θεώρησαν “δίκαιο”. Το πόσο αξιόπιστοι είναι οι οίκοι αξιολόγησης το έχουμε πεί και στο ίντερνετ μπορείτε να βρείτε δεκάδες ιστορίες εξαπάτησης με τη νομική έννοια του όρου.

Το ίδιο πιστεύω πως θα συμβεί σύντομα και με τις ποιο βασικές αγορές εμπορευματικών αγαθών, ήδη έχουμε τα πρώτα δείγματα χειραγώγησης των τιμών από τους μεγάλους παίκτες, είτε με τον κλασικό τρόπο (αγορά ασημιού), είτε με το HFT (high frequency trading), είτε για λόγους επιβίωσης (όσο και να θέλει να παίξει το παιχνίδι των αγορών, η ινδία δεν μπορεί να ρισκάρει έναν λιμό στον πληθυσμό της επειδή κάποια αγόρια στο σικάγο θεώρησαν πως το μπασμάτι θα πρέπει να κοστίζει παραπάνω).

Με λίγα λόγια θα έχουμε την κατάρρευση αυτού του μορφώματος που οι νεοφιλελεύθεροι ονόμασαν παγκοσμιοποίηση με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, από επιλογή ή από ανάγκη. Η κατάρρευση θα δημιουργήσει ακόμα περισσότερα προβλήματα που θα κάνουν τους νεοφιλελεύθερους να φαίνονται ακόμα πιο ηλίθιοι απ’ όσο πραγματικά είναι. Ήδη βλέπουμε διάφορους παίκτες να προσπαθούν να δουν τους εαυτούς τους μετά την κατάρρευση (πχ τα νομισματικά swap που φτιάχνει η κίνα με ένα σωρό περιφερειακούς παίκτες όπως η αργεντινή, η βραζιλία, η τουρκία, το ιραν κλπ).

8. ξέρω πως τα πιο δημοφιλή μου άρθρα είναι αυτά που περιγράφουν διάφορα σαδομαζοχιστικά συμπλέγματα που αφορούν τις καταθέσεις και τα σπίτια σας. Ξέρω πως αυτό δεν είναι ένα τέτοιο, άρα είναι σχετικά βαρετό γιαυτούς που δεν τους απασχολεί παρά μόνο το bottom line. Αν είστε σε αυτή την κατηγορία και φτάσατε ως εδώ να σας αποζημιώσω λέγοντας πως εάν ελπίζετε πως επειδή εσείς νιώθετε πως την έχετε βολεμένη αυτό θα συνεχίσει να ισχύει για πάντα γελιέστε. Ναι η Σάμος, η Μύκονος, η Πάρος και η Κρήτη δεν έχουν νιώσει την κρίση (τουλάχιστον όχι σ’ έναν βαθμό που να επηρεάσει τις ζωές τους). Αλλά η κατάρρευση θα είναι πιο γενική, γιαυτό και την ονομάζουμε συστημική. Το βαμβάκι ανέβηκε 30% κι αυτό μπορεί να μην σημαίνει τίποτα εάν έχεις χρήματα, αλλά σκεφτείτε την πολύ καλή πιθανότητα κάποια στιγμή να μην υπάρχει prada να αγοράσεις. Δηλαδή σκεφτείτε ένα TEOTWAYKI σε πιο παγκόσμιο επίπεδο (κι όχι απαραίτητα τόσο δραματικό).

(σιγά μη θέλει κανείς να δημοσιεύσει αυτό το μακρινάρι  σπαθάρ λολ λολ)