Η ιστορία γράφεται από τους παρόντες! (Περί ΕΣΠΑ ο λόγος….)

του Μάκη Φόρτε

Το περιφερειακό συμβούλιο συνεδριάζει για το ΕΣΠΑ με ενημερωτικό χαρακτήρα με αφορμή την εκχώρηση της αρμοδιότητας, γι’αυτό και αρκείται στην εισήγηση του κ. Περιφερειάρχη,.

Το δημοτικό συμβούλιο επτά μήνες μετά συνεχίζει να ψάχνει τον υπαρξιακό ρόλο του Δήμου και για το μόνο που δεν συζητά είναι την δικιά του ευθύνη για τα έργα που θα πρέπει να ετοιμάσει – και για να είμαστε δίκαιοι όχι με αποκλειστικά δικιά του ευθύνη.

Την ίδια ώρα η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανακοινώνει με υπογραφή Μπαρόζο ότι αυξάνεται η Κοινοτική συνδρομή στο ΕΣΠΑ στο 95% – αντίστοιχα μειώνεται η Ελληνική συμμετοχή στο 5% .

Και όλα αυτά 2 ½ χρόνια πριν τη λήξη του μεγαλύτερου χρηματοδοτικού μέσου στην ιστορία, εν μέσω της μεγαλύτερης οικονομικής κρίσης της Ελληνικής οικονομίας και με επιδόσεις αξιοποίησης του αξιοθρήνητες.

Θα αρκεστώ σε κάποιες παρατηρήσεις σχετικά με το θέμα και ο καθένας ας πάρει την ευθύνη του.....

Παρατήρηση πρώτη:

Το ΕΣΠΑ παρέχει αυτή την κρίσιμη περίοδο την χειροπιαστή – και μοναδική ίσως – δυνατότητα, στην Ελλάδα και στα Ιόνια Νησιά, για ανάπτυξη και ως εκ τούτου ανοίγει ένα παράθυρο στην κρίση.

Παρατήρηση δεύτερη:

Το ΕΣΠΑ της Περιφέρειας Ιονίων Νήσων είχε 303 εκατομμύρια.

Από αυτά το 80% (242 εκατ.) ήταν η συνδρομή της Ευρωπαϊκής Ένωσης και το 20% (61 εκατ.) η Ελληνική συμμετοχή.

Ένας από τους λόγους που οι απορροφήσεις του ΕΣΠΑ κινούνται σε χαμηλά επίπεδα (22% Πανελλήνια και 28% στα Ιόνια) είναι και γιατί η Ελλάδα δεν έχει να βάλει την δικιά της συμμετοχή, γι’αυτό και στα νέα δεδομένα που έχουν δημιουργηθεί γίνονταν από τον προηγούμενο μήνα διαπραγματεύσεις με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή για μείωση της Ελληνικής συμμετοχής, όπου και αρχικά είχε εγκριθεί στο 15%.

Παρατήρηση τρίτη :

Χθες ανακοινώθηκε ότι αυξάνεται στο 95% η κοινοτική συμμετοχή στο ΕΣΠΑ και αντίστοιχα μειώνεται στο 5% η εθνική συμμετοχή.

Το μέτρο δεν αντιπροσωπεύει νέα ή πρόσθετη χρηματοδότηση, αλλά επιτρέπει την πρόωρη καταβολή των κονδυλίων που ήδη δεσμεύτηκαν, γι’αυτό και χαρακτηρίστηκε από τον Μπαρόζο ως «ένα είδος ‘Σχεδίου Μάρσαλ’ για την ανάκαμψη».

Όμως στην πραγματική οικονομία των τοπικών κοινωνιών τα πράγματα δεν είναι το ίδιο καλά αφού τα συνολικά διαθέσιμα ποσά του ΕΣΠΑ μειώνονται.

Για τα Ιόνια Νησιά με την μείωση της εθνικής συμμετοχής στο 5%, τα 242 εκατ. της κοινοτικής συνδρομής παραμένουν ως έχουν, ενώ μειώνεται η Ελληνική συμμετοχή  σε 17 εκατ. ευρώ (από 61 εκατ.) και μάλιστα στον κρίσιμο τομέα των υποδομών.

Άρα συνολικά το πρόγραμμα μειώνεται από 303 εκατ. σε 259 εκατ. ευρώ με απώλεια 44 εκατ. ευρώ.

Παρατήρηση τέταρτη :

Το χειρότερο με την μείωση του προγράμματος κατά 44 εκατ. είναι ότι κρίσιμοι τομείς για την τοπική ανάπτυξη, όπως οι δρόμοι, η διαχείριση του νερού και η διαχείριση των στερεών αποβλήτων, σχεδόν μηδενίζουνε τα διαθέσιμά τους, ενώ άλλοι τομείς υποδομών, όπως τα λιμάνια, οι τουριστικές υπηρεσίες, οι πολιτιστικές υποδομές, η πολιτιστική κληρονομιά και η υγεία έχουν ήδη υπερδεσμεύσεις πριν την μείωση της εθνικής συμμετοχής. 

Ιδιαίτερα πρέπει να προβληματίσει ο τελευταίος τομέας, όταν έχει ολοκληρωθεί ο περιφερειακός σχεδιασμός των στερεών αποβλήτων της ΠΙΝ και φυσικά απαιτούνται χρήματα για την υλοποίησή του.  

Παρατήρηση πέμπτη:

Δια στόματος του αρμόδιου Υπουργού Ανάπτυξης κ. Χρυσοχοϊδη η Κυβέρνηση δεσμεύτηκε ότι τα παραπάνω ποσά που θα εξοικονομηθούν από την υποχρέωση κάλυψης της εθνικής συμμετοχής στο ΕΣΠΑ, θα κατευθυνθούν σε δράσεις που δεν είναι επιλέξιμες από το πρόγραμμα (π.χ. αθλητικές εγκαταστάσεις).

Αυτό όμως ισχύει, υπό την προϋπόθεση ότι τα ποσά που εξοικονομούνται … υπάρχουν στον κρατικό προϋπολογισμό, γιατί όπως έχει δημοσιευτεί το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων, από το οποίο χρηματοδοτείται το ΕΣΠΑ, είναι  μειωμένο το πρώτο εξάμηνο του 2011 κατά 47%!

Πάντως δεν έχει διευκρινιστεί αν αυτά τα ποσά θα μείνουν στις περιοχές από τις οποίες απομακρύνονται.

Με απλά λόγια, τα 44 εκατ. ευρώ που φεύγουν από το ΕΣΠΑ των Ιονίων Νήσων, είναι άγνωστο αν υπάρχουν πράγματι και αν υπάρχουν ότι θα επιστρέψουν στα νησιά μας.

Πάντως θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί ένα μέρος από το παραπάνω ποσό για μελέτες ωρίμανσης έργων από την Περιφέρεια και τους Δήμους προκειμένου να ενταχθούν στο ΕΣΠΑ.

Παρατήρηση έκτη:

Μέχρι τέλος Σεπτεμβρίου θα πρέπει να έχουν φύγει από το ΕΣΠΑ όλα «τα νεκρά» έργα.

Και σαν τέτοια θεωρούνται όλα εκείνα καταρχήν που δεν έχουν δημοπρατηθεί εντός εξαμήνου από την ένταξή τους.

Στην ΠΙΝ φθάνουν στα 14, με προϋπολογισμό 51.446.300 ευρώ.

Επί πλέον αυτών στο «κόκκινο» μπαίνουν και όλα εκείνα τα έργα που αν και δημοπρατημένα αργούν να συμβασιοποιηθούν (11 έργα 52 εκατ. ευρώ στα Ιόνια).

Για την Κεφαλονιά και την Ιθάκη θεωρείται (σχεδόν) βέβαιη η απένταξη του Χάρακα και της ενίσχυσης των Φιλαρμονικών, ενώ η Γέφυρα Δεβοσέτου και ο Πισαετός που ταλαιπωρούνται με τις δημοπρασίες τους βρίσκονται «στο κόκκινο», ενώ η ύδρευση του Αργοστολίου βρίσκεται σε επικίνδυνα όρια αν δεν δημοπρατηθεί άμεσα από τον Δήμο.

Παρατήρηση έβδομη :

Ο σχεδιασμός της αναθεώρησης του ΕΣΠΑ καθορίζει πως στη θέση των «νεκρών» έργων που θα απενταχθούν θα μπουν νέα ώριμα έργα, αυτά δηλαδή που άμεσα μπορούν να δημοπρατηθούν.

Το ζητούμενο βέβαια είναι η Περιφέρεια και οι Δήμοι να είναι έτοιμοι να ανταποκριθούν και να μην χαθούν πόροι, οι οποίοι επειδή το ΕΣΠΑ των Ιονίων Νήσων είναι τμήμα του Περιφερειακού Προγράμματος ΔΕΠΙΝ (Δ. Ελλάδος, Πελοποννήσου, Ιονίων Νήσων) θα κατευθυνθούν στις άλλες περιφέρειες.

Παρατήρηση όγδοη :

Στο ΕΣΠΑ των Ιονίων Νήσων υπάρχουν αρκετοί κωδικοί που δεν έχουν ανοίξει ακόμη, κυρίως για επενδύσεις σε επιχειρήσεις, με ποσά περίπου στα 100 εκατ. ευρώ!

Η εξαγγελία είναι ότι έως το τέλος Αυγούστου όλοι οι κωδικοί θα ανοίξουν και θα δημοσιευτούν ανοιχτές προσκλήσεις.

Ήδη την περασμένη εβδομάδα τρεις νέες προσκλήσεις βγήκαν στον αέρα.

Το ζητούμενο είναι αυτοδιοίκηση, φορείς και ιδιώτες, να ετοιμάσουν αξιόπιστες προτάσεις σε ελάχιστο χρόνο.

Παρατήρηση ένατη:

Το ΕΣΠΑ παραλήφτηκε από την Περιφέρεια με μια προίκα 66 εκατ. ευρώ υπερδεσμεύσεων (αντιστοιχεί στο 26% του προϋπολογισμού) και οι οποίες προέρχονται από εγκρίσεις του Υπουργείου Ανάπτυξης για διάφορα έργα λίγες ημέρες πριν την παράδοση, δίχως όμως και την αντίστοιχη αύξηση του προϋπολογισμού του προγράμματος!

Δύο μόνο τέτοια έργα έχουν συνολικό προϋπολογισμό 58 εκατ. (το 23% του ΕΣΠΑ !) και θεωρείται βέβαιο ότι στο μέλλον θα εξελιχθούν σε πρόβλημα, αφενός γιατί δεν θα απορροφήσουν τους πόρους που θα έχουν δεσμεύσει και αφετέρου γιατί θα δεσμεύσουν πόρους από το επόμενο του ΕΣΠΑ πρόγραμμα.

Οι υπερδεσμεύσεις στα προγράμματα είναι μια πρακτική που συνηθίζεται αφού ευνοεί τους δείκτες προόδου τους, όμως στην πράξη σχεδόν πάντα δημιουργεί φαινόμενα στρέβλωσης του ορθού προγραμματισμού και βασικά στην κρίσιμη φάση του περάσματος από την μία στην άλλη προγραμματική περίοδο.

Οι υπερδεσμεύσεις μοιάζουν με «πλαστικό» χρήμα που εύκολα χρησιμοποιείται, αλλά δύσκολα ξεχρεώνεται. 

Παρατήρηση δέκατη :

Στην εισήγησή του για το ΕΣΠΑ ο Περιφερειάρχης κ. Σπύρου στο πρόσφατο περιφερειακό συμβούλιο στις 23 Ιουλίου ανάφερε πως το ποσόν που μένει για νέα έργα είναι 10.000.000 ευρώ !

Ο Περιφερειάρχης ανέβασε το οικονομικό περιθώριο για να ενταχθούν νέα έργα μέχρι την καταληκτήρια ημερομηνία 31-12-2013 αρκετά αισιόδοξα στο ποσόν των 54.000.000 ευρώ, συνυπολογίζοντας τις εκπτώσεις από τα έργα που θα δημοπρατηθούν, τις απαραίτητες υπερδεσμεύσεις και μέρος από το αποθεματικό επίδοσης.

Όμως η εξέλιξη με την μείωση της εθνικής συμμετοχής στο 5% και την απώλεια 44 εκατ. ευρώ, εξανεμίζει ακόμη και την αισιόδοξη προοπτική των 54 εκατ. για νέα έργα.

Επί πλέον οι εκπτώσεις των έργων από εδώ και πέρα θα πρέπει πρώτα να καλύψουν την υπάρχουσα  υπερδέσμευση των 66 εκατ. αν δεν υπάρξει αντίστοιχη αύξηση του προϋπολογισμού του ΕΣΠΑ από το Υπουργείο Ανάπτυξης.

Και φυσικά αποθεματικό επίδοσης θα υπάρξει εφόσον υπάρξουν …. επιδόσεις και μάλιστα ικανοποιητικές.

Παρατήρηση ενδέκατη :

Η παροιμιώδης Ελληνική γραφειοκρατία, οι αγκυλώσεις του τραπεζικού συστήματος από το οποίο περνάνε οι ιδιωτικές επενδύσεις, αλλά και οι δεσμεύσεις του ίδιου του προγράμματος, αποτελούν τον μέγιστο ανασταλτικό παράγοντα ομαλής υλοποίησης του ΕΣΠΑ.

Σε καμία περίπτωση όμως δεν μπορεί να αποτελούν και το άλλοθι είτε για αδράνεια, είτε ακόμη και για ανικανότητα.

Παρατήρηση δωδέκατη:

Η ανάγκη για συντονισμό του προγραμματισμού του ΕΣΠΑ της Περιφέρειας με τα τομεακά των Υπουργείων τώρα που μπαίνουμε στην τελική ευθεία είναι εκ των ουκ άνευ.

Ο αναπτυξιακός σχεδιασμός της Περιφέρειας των Ιονίων Νήσων πρέπει να αποκτήσει ενιαίο κέντρο και όχι η ένταξη έργων στα τομεακά προγράμματα να είναι αποτέλεσμα πίεσης τοπικών παραγόντων και προσωπικών γνωριμιών στα κέντρα λήψης των αποφάσεων.

Οι διαφορετικές ταχύτητες ανάπτυξης μεταξύ των νησιών, σε αντίθεση με την ισόρροπη ανάπτυξή τους, οδηγούν αναπόφευκτα σε ρωγμές τη συνοχή της Περιφέρειας και μακροπρόθεσμα στην (αυτό)διάλυσή της.

Παρατήρηση δέκατη τρίτη :

Η εμπειρία όλων των συγχρηματοδοτούμενων προγραμμάτων δείχνει πως στο τέλος της υλοποίησης τους και με πρόσχημα τον κίνδυνο απώλειας πόρων, γίνονται εντάξεις «αμαρτωλών» έργων που η υλοποίηση τους επιβαρύνει το πρόγραμμα που ακολουθεί.

Είναι τα λεγόμενα «έργα γέφυρες» που ξεκινάνε από το ένα πρόγραμμα και ολοκληρώνονται στο άλλο.

Σ’ αυτή τη χώρα, όντως  δεν έχουμε την κουλτούρα της πρόληψης, της προετοιμασίας, του προσχεδιασμού, παρά τρέχουμε να προλάβουμε την τελευταία στιγμή.

Και όχι τίποτε άλλο, αλλά  όπως είναι αναμενόμενο οι αποφάσεις που λαμβάνονται υπό την πίεση του χρόνου, δεν είναι ποτέ ούτε οι καταλληλότερες, ούτε και οι πλέον αρμόζουσες.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι τα έργα «γέφυρες» του Γ΄ΚΠΣ. 

Συγκεκριμένα, στο ΕΣΠΑ μεταφέρθηκαν 34 έργα από το Γ΄ΚΠΣ συνολικού προϋπολογισμού 136.538.103 ευρώ, δηλαδή πάνω από το μισό (53,5% για την ακρίβεια) του προγράμματος!

Το εκπληκτικό που δείχνει την προχειρότητα αυτών των έργων είναι ότι με την παράδοση του ΕΣΠΑ στην Περιφέρεια, μόνο πέντε (αριθμητικά 5!!!) από αυτά είχαν πληρώσει τις συμβατικές τους υποχρεώσεις και από τις 136.538.103 ευρώ υπογεγραμμένες συμβάσεις είχε πληρωθεί (απορροφηθεί) από το ΕΣΠΑ μόνο το 51,88% (70.838.759 ευρώ) !!!

Παρατήρηση δέκατη τέταρτη:

Εκτός από την υποχρέωση για αποτελεσματική απορρόφηση του ΕΣΠΑ, υπάρχει και μία επί πλέον.

Η Περιφέρεια Ιονίων Νήσων σε συνεργασία με τους επτά Δήμους και τους τοπικούς φορείς, θα πρέπει να σχεδιάσουν άμεσα την

5η προγραμματική περίοδο– ήδη άλλες Περιφέρειες έχουν αρχίσει να στήνουν μηχανισμό.

Η ανάγκη είναι μεγαλύτερη όταν έχει εξαγγελθεί πως «με την λήξη του ΕΣΠΑ θα επανακαθοριστούν τα όρια των Περιφερειών», οπότε είναι ορατός ο κίνδυνος η Περιφέρεια Ιονίων Νήσων να έχει ημερομηνία λήξης αυτήν του ΕΣΠΑ!                            

Παρατήρηση τελευταία:

Μπορεί το (άμεσο μάλιστα) μέλλον για την τοπική ανάπτυξη στα Ιόνια Νησιά να φαίνεται από τα παραπάνω δυσοίωνο, όμως τα οικονομικά περιθώρια του ΕΣΠΑ για ένταξη νέων έργων αφήνουν δείγματα αισιοδοξίας αφού ρεαλιστικά αθροίζονται:

1.     Από το όποιο υπόλοιπο σήμερα υπάρχει (περίπου 3.000.000 ευρώ)

2.     Από το ποσόν που θα υπάρξει με την απένταξη των «νεκρών» έργων (51 εκατ.), αλλά και ορισμένων αδρανών (52 εκατ.).

3.     Από τις εκπτώσεις των ασυμβασιοποίητων έργων (εκτιμώνται στα 20.000.000 ευρώ).

4.     Από την υποχρέωση του Υπουργείου Ανάπτυξης να καλύψει τις υπερδεσμεύσεις των 66 εκατ. ευρώ που το ίδιο έχει δημιουργήσει. Αυτό βέβαια προϋποθέτει σκληρή διαπραγμάτευση και διεκδίκηση.

5.     Από ένα λογικό ποσό υπερδεσμεύσεων της τάξης του 5% (13 εκατ. ευρώ) με σκοπό την απορρόφηση κατά 100% του προγράμματος την 31/12/2015.

Αναγκαία επισήμανση :

Όλα τα παραπάνω τελούν υπό την αίρεση ότι δεν περιμένουμε επαναπαυμένοι ότι θα εμφανιστεί ο από μηχανής θεός να ενδιαφερθεί για τα Ιόνια Νησιά.

Στο κάτω – κάτω της γραφής η ιστορία δεν μπορεί να περιμένει, γι’αυτό και γράφεται από τους παρόντες !