Καλικάντζαρος και μελομακάρονο (ετυμολογία)

ΚΑΛΙΚΑΝΤΖΑΡΟΣ

Μία από τις πιο γνωστές λαϊκές δοξασίες είναι αυτή των καλικαντζάρων. Σ' ολόκληρη την Ελλάδα, από τα Χριστούγεννα έως την παραμονή των Φώτων, υπήρχε ο θρύλος των Καλικαντζάρων. Κατά τη λαϊκή φαντασία, είναι «μαυριδεροί με κόκκινα μάτια, με τρίχινα πόδια, με χέρια σαν της μαϊμούς κι έχουν όλο το κορμί τους τριχωτό. Μπαίνουν στα σπίτια και τρώνε τις τηγανίτες και τα γλυκά».24grammata.com Υπάρχουν πολλές εκδοχές για την ετυμολογική εξήγηση της λέξης καλικάντζαρος. Οι πιο γνωστές απ αυτές είναι:

α) από το καλός + κάνθαρος (: το σκαθάρι, scarabaeus pilularius) > καλικάνθαρος (με αυτή την άποψη συμφωνούν οι περισσότεροι: Κοραής, Κουκουλές, Μπούντουρας Boll).

β) Ο Ν. Πολίτης μεταφέρει την λαϊκή εκδοχή ότι οι Καλικάντζαροι είναι βρικόλακες Ατσιγγάνων: (Κάλι +Γάντζαροι)

γ) από τη λατινική λέξη caligatus > καλίγατος

δ) από το “καλός + κένταυρος”, κατά τον Lawson

ε) από το “λύκος + κάνθαρος” ή από το “καλός + τσαγγίον” ή από το “καρκάντζι” (: ο τσουρουφλισμένος)

ΜΕΛΟΜΑΚΑΡΟΝΑ

Τα μελομακάρονα, τα μακαρόνια και ο μακαρίτης. Υπάρχει ετυμολογική σχέση ανάμεσα τους;

Παρουσίαση με λίγα λόγια: Είναι εύκολο να συνδυάσουμε την ετυμολογία του χριστουγεννιάτικου παραδοσιακού γλυκίσματος, του μελομακάρονου, από τις λέξεις: μέλι + μακαρόνι. Μη ψάξετε, όμως, να βρείτε ομοιότητα σχήματος ανάμεσα στα μακ...αρόνια και τα μελομακάρονα. Ψάχνοντας προσεκτικά σε ελληνικά και ξένα λεξικά θα βρείτε την εκδοχή ότι η λέξη “μακαρόνι” παράγεται από τη μεσ. ελληνική λέξη “μακαρωνία” (: νεκρώσιμο δείπνο με βάση τα ζυμαρικά). Η μακαρωνία με τη σειρά της έρχεται από την αρχαία ελληνική λέξη “μακαρία”, που δεν ήταν άλλο από την ψυχόπιτα, δηλαδή, ένα κομμάτι άρτου, στο σχήμα του μελομακάρονου, το οποίο το προσέφεραν μετά την κηδεία. Στους νεότερους χρόνους ένα γλύκισμα που έμοιαζε με τη μακαρία βουτήχτηκε στο μέλι και γι αυτό ονομάστηκε μελομακάρονο. Οι Ιταλοί, έθνος με παράλληλο πολιτισμό, διατήρησαν τη λέξη μακαρωνία στη λέξη maccarone (: μακαρόνι). (Στα 24grammata.com θα βρείτε τη σχετική βιβλιογραφία και φωτογραφίες). Οι Έλληνες συνέχισαν, τουλάχιστον, για τρεις χιλιάδες χρόνια να χρησιμοποιούν λέξεις, όπως: μακάρι, μακάριος, μακαρίτης, μακαριστός και τελευταία, μακαρονάς, μακαρονάδα και άλλα. Αξίζει να σημειωθεί ότι από το 1500 μ.Χ γίνεται γνωστό στη Γαλλία και αργότερα στην Αγγλία ένα αμυγδαλωτό μπισκότο, κάτι σαν το δικό μας “εργολάβο”, με το όνομα “macaroon”

Γιώργος Δαμιανός