BOOKCHIN: Ο ΜΑΡΞΙΣΜΟΣ ΩΣ ΑΣΤΙΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΟ- ΛΟΓΙΑ

1.

«… Μια σοβαρη κριτικη του Μαρξισμου πρεπει να ξεκινα απο την εσωτατη φυση του  ως… το πιο εξελιγμενο προϊον  του αστικου Διαφωτισμου. Δεν αρκει πια να… εκθειαζουμε τους στοχους του ως απελευθερωτικους διαχωριζοντας τους απο τα μεσα τους, να αντιμετωπιζουμε το σχεδιο σαν να εκφυλιστηκε απο τους αμφιλεγομενους κληρονομους ή οπαδους του(…)

Οταν ο Λενιν περιγραφει το σοσιαλισμο ως ‘‘τιποτε αλλο παρα ενα κρατικοκαπιταλιστικο μονοπωλιο προς οφελος του λαου’’… μηπως ξεσκεπαζει τις βασικες αρχες της μαρξιανης θεωριας που την κατεστησαν ιστορικα την πιο προωθημενη ιδεολογια του αναπτυγμενου καπιταλισμου;(…)

Η εκπληκτικη συγκλιση του ‘‘επιστημονικου σοσιαλισμου’’ του Μαρξ (ενος σοσιαλισμου που εθετε ως ουσιαστικα στοιχεια του επαναστατικου σχεδιου τους στοχους της οικονομικης εξορθολογισης, της σχεδιασμενης παραγωγης και του ‘‘προλεταριακου κρατους’’) με τη νομοτελειακη εξελιξη του καπιταλισμου προς το μονοπωλιο, τον πολιτικο ελεγχο κι ενα υποτιθεμενο ‘‘κρατος προνοιας’’, εχει ηδη οδηγησει θεσμοποιημενες μαρξιστικες τασεις οπως η σοσιαλδημοκρατια και ο ευρωκομμουνισμος, σε ανοιχτη συνεργασια για τη σταθεροποιηση μιας υπερορθολογισμενης εποχης του καπιταλισμου. (…)

Ειναι αναγκαιο… ν’αποκαλυφθει η λογικη του… ως ιστορικη ουσια της αντεπαναστασης… που εχει χρησιμοποιησει εναντια στην απελευθερωση καθε απελευθερωτικο οραμα, πιο αποτελεσματικα απο οποιαδηποτε αλλη ιστορικη ιδεολογια μετα το Χριστιανισμο. (…)

2. ΝΟΜΟΤΕΛΕΙΑ

…Ο ‘‘επιστημονικος σοσιαλισμος’’ του Μαρξ αντικειμενοποιει το επαναστατικο σχεδιο, απογυμνωνοντας το… απο καθε ηθικο περιεχομενο και στοχο.(…) Ο περιφημος παραλληλισμος στον προλογο του ‘‘Κεφαλαιου’’ του φυσικου επιστημονα που αναπαραγει πειραματικα τα φυσικα φαινομενα… αποκαλυπτει καταφωρα μια επιστημονικιστικη προκαταληψη, που ενισχυεται περαιτερω απο τον ισχυρισμο του οτι το ‘‘Κεφαλαιο’’ αποκαλυπτει τους ‘‘φυσικους νομους’’ της ‘‘οικονομικης κινησης’’ στον καπιταλισμο.(…)

[Κυριαρχη ειναι]η εννοια της νομοτελειας,  η προκαταληψη οτι η κοινωνικη πραγματικοτητα και η πορεια της μπορει να εξηγηθει με ορους που αφαιρουν απο την κοινωνικη διαδικασια τα ανθρωπινα οραματα, τις πολιτισμικες επιρροες, και το σημαντικοτερο, τους ηθικους στοχους [η αντιληψη οτι η κοινωνικη απελευθερωση και η δημιουργια της αταξικης κοινωνιας δεν εξαρταται απο τη θεληση των ανθρωπων,  ουτε απο τις αξιακες επιλογες τους,  αλλα καθοριζεται απο ‘‘ιστορικους νομους’’ αντικειμενικους, εξωανθρωπινους, αναποδραστους.]

Οι ανθρωποι… θεωρουνται (για να χρησιμοποιησουμε τα ιδια τα λογια του Μαρξ στον προλογο του ‘‘Κεφαλαιου’’) ‘‘προσωποποιησεις οικονομικων κατηγοριων, φορεις επιμερους ταξικων συμφεροντων’’ κι οχι ατομα που διαθετουν βουληση και ηθικες επιλογες(…) Η κυριαρχια γινεται αποδεκτή ως ‘‘προϋποθεση’’ της απελευθερωσης, ο καπιταλισμος ως ‘‘προϋποθεση’’ του σοσιαλισμου, το κρατος ως ‘‘προϋποθεση’’ του κομμουνισμου. (…)

Τοσο τυφλος ειναι ο Μαρξ απεναντι στην εξουσια καθεαυτη, ωστε τη θεωρει απλο τεχνικο χαρακτηριστικο της παραγωγης, ενα ‘‘φυσικο γεγονος’’ στο μεταβολισμο του ‘‘ανθρωπου’’ με τη φυση.

[Το ζητουμενο δεν ειναι] να καταστρεψουμε μονο τον καπιταλισμο… αλλα και… τον αρχαϊκο κοσμο ―την κυριαρχια ανθρωπου πανω σε ανθρωπο, τη λογικη της ιεραρχιας καθαυτης.»

.

3.  Η ΚΑΤΑΚΤΗΣΗ ΤΗΣ ΦΥΣΗΣ

«(…)Για τον Μαρξ, η ανθρωποτητα κοινωνικοποιειται μονο στο βαθμο που οι ‘‘ανθρωποι’’ αποκτουν τον τεχνικο εξοπλισμο και τις θεσμικες δομες που κανουν εφικτη την ‘‘κατακτηση της φυσης’’, μια ‘‘κατακτηση’’ που συνεπαγεται την αντικατασταση της τοπικα προσδιορισμενης φυλης απο την ‘‘οικουμενικη’’ ανθρωποτητα, των δεσμων συγγενειας αιματος απο τις οικονομικες σχεσεις, της συγκεκριμενης απο την αφηρημενη εργασια, της φυσικης απο την κοινωνικη ιστορια. Εδω βρισκεται  ο ‘‘επαναστατικος’’ ρολος του καπιταλισμου ως μιας κοινωνικης περιοδου. (…)

‘‘Η φυση για πρωτη φορα γινεται απλως αντικειμενο για την ανθρωποτητα, απλως χρησιμο υλικο. Παυει να αναγνωριζεται ως αυτονομη δυναμη και η θεωρητικη διερευνηση των ανεξαρτητων νομων της δεν εμφανιζεται παρα ως στρατηγημα μηχανευμενο για να την υποταξει στις ανθρωπινες αναγκες ειτε ως αντικειμενο καταναλωσης ειτε ως μεσο παραγωγης.  Ακολουθωντας αυτη την ταση, το κεφαλαιο εχει προωθηθει περα απο εθνικα συνορα και προκαταληψεις, υπερβαινοντας τη θεοποιηση της φυσης καθως και την κληρονομημενη, παγιωμενη, αυταρκη ικανοποιηση υφισταμενων αναγκων και την αναπαραγωγη του παραδοσιακου τροπου ζωης. Τα καταστρεφει ολα αυτα και η διαρκης επαναστατικη κινηση του διαλυει καθε στοιχειο που εμποδιζει την αναπτυξη των παραγωγικων δυναμεων, την επεκταση των αναγκων, την πολυπλευρη αναπτυξη της παραγωγης και την εκμεταλλευση και ανταλλαγη φυσικων και διανοητικων δυναμεων.’’ [Μarx, Grundrisse-4]

Αυτα τα λογια θα μπορουσαν να προερχονται σχεδον κατα γραμμα απο την αντιληψη του D’Holbach για τη φυση ως ‘‘τεραστιο εργαστηριο’’, απο τους παιανες του D’Alembert για την νεα επιστημη που σαρωνει ‘‘καθετι προγενεστερο της’’… απο την επιδοκιμαστικη εικονα της λεηλατημενης φυσης απο τον Montesqieu.(…)

Η ταξικη κοινωνια παραμενει [κατα τον Μαρξ]αναποφευκτη, στο μετρο που ο ‘‘τροπος παραγωγης’’ δεν κατορθωνει να προσφερει τον ελευθερο χρονο και την υλικη αφθονια για την ανθρωπινη χειραφετηση… Μεχρι να εκπληρωθουν αυτες οι προϋποθεσεις,  ο ‘‘ανθρωπος’’ παραμενει υπο την τυρρανια του κοινωνικου νομου, της ανελεητης αναγκης και της επιβιωσης.(…) »

[Και με ποιο τροπο θα πραγματωσουμε την υλικη αφθονια και τον ελευθερο χρονο, τις προϋποθεσεις της χειραφετησης; Θα πειθαρχουμε στις εντολες των ‘‘ειδημονων’’ που θα αποφασιζουν για μας, και θα δουλευουμε σαν ρομποτ για την απεριοριστη αναπτυξη των παραγωγικων δυναμεων. Αυτη η διεργασια, κατα τους ιστορικους νομους του Μαρξ, εγγυαται την ελευση της αταξικης κοινωνιας. Για να εξανθρωπιστουμε, πρεπει να γινουμε μηχανες...]

«[Αν οι ανθρωποι ειναι]‘‘ο,τι παραγουν και ο τροπος που το παραγουν’’ (Η Γερμανικη Ιδεολογια), τοτε η ανθρωποτητα μπορει ουσιαστικα να θεωρηθει εργαλειο παραγωγης. Η ‘‘κυριαρχια ανθρωπου πανω σε ανθρωπο’’ θεωρειται κυριως τεχνικο παρα ηθικο φαινομενο.(…) Οι περιορισμοι που η ουτοπικη σκεψη στο απογειο της εθετε σε καθε υπερβαση των ηθικων οριων της δρασης, απορριπτονται σαν ‘‘ιδεολογια’’.(…)

Συνακολουθα, ο σοσιαλισμος κινειται σε μια τροχια οπου… κατα τον Horkheimer ‘‘η κυριαρχια πανω στη φυση συνεπαγεται την κυριαρχια πανω στον ανθρωπο― οχι μονο την καθυποταξη της εξωτερικης φυσης… αλλα και της ανθρωπινης φυσης. (Η Εκλειψη του Λογου) (…)

Ο εφιαλτης της κυριαρχιας… αποκαλυπτει πληρως την εξουσιαστικη του λογικη. Οπως ακριβως η αναγκαιοτητα γινεται η βαση της ελευθεριας ετσι και η ιεραρχια γινεται η βαση του ορθολογικου συντονισμου. Αυτη η ιδεα, που ηδη υπονοειτο στο στυγνο Μαρξιανο διαχωρισμο αναμεσα στο βασιλειο της αναγκαιοτητας και το βασιλειο της ελευθεριας (ενας διαχωρισμος που αντιμαχοταν με παθος ο Fourier) εκφραζεται ρητα στο δοκιμιο του Engels‘‘Περι Εξουσιας’’.

Για τον Engels, το εργοστασιο ειναι ενα φυσικο γεγονος της τεχνικης κι οχι ενας ειδικα αστικος τροπος ορθολογισης της εργασιας. Θα υπαρχει λοιπον και στον κομμουνισμο οπως και στον καπιταλισμο. Θα διατηρειται ‘‘ανεξαρτητα απο καθε κοινωνικη οργανωση’’.

Για να συντονιστουν οι δραστηριοτητες του εργοστασιου απαιτειται ‘‘πληρης υπακοη’’, οπου τα εργατικα χερια στερουνται καθε ‘‘αυτονομιας’’. Ειτε σε ταξικη ειτε σε αταξικη κοινωνια, το βασιλειο της αναγκαιοτητας ειναι και βασιλειο διαταγων και υπακοης, εξουσιαστων και εξουσιαζομενων.

Με εναν τροπο απολυτα συμφωνο με ολους τους ταξικους ιδεολογους απ’τις απαρχες της ταξικης κοινωνιας, ο Engels παντρευει το Σοσιαλισμο με τη διαταγη και την κυριαρχια σαν να προκειται για φυσικο γεγονος. Η κυριαρχια μετατρεπεται απο κοινωνικο γεγονος σε προϋποθεση της αυτοσυντηρησης σε μια τεχνικα αναπτυγμενη κοινωνια.(…)»

η ΠΗΓΗ: [Η συνεχεια εν καιρω...]

[Murray Bookchin: Ο Μαρξισμος σαν Αστικη Κοινωνιολογια – Ελευθερος Τυπος]

(στα σκίτσα, η Αυτού Αθλιότης ο Δον ΨΥΧΩΤΗΣ)